Trenowanie umiejętności społecznych u dzieci z zespołem Aspergera

Najważniejsze z symptomów w przypadku zespołu Aspergera to:

• brak chęci albo nieumiejętność współpracy z grupą,
• zaburzenia w obszarze interakcji społecznej,
• zaburzenia języka oraz mowy (np. pedantyczna i sztywna mowa, zaburzenia w zakresie prawidłowego rozumienia języka – przede wszystkim znaczeń metaforycznych),
• zachowania rutynowe, niezmienne,
• mocno zawężone zainteresowania (np. obsesyjne interesowanie się tylko jedną wąską dziedziną),
• niezdarność ruchowa (nie zawsze się pojawia),
• problemy z komunikacją niewerbalną (np.: skąpa ekspresja twarzy, trudności z utrzymywaniem kontaktu wzrokowego).

Co można zrobić dla dzieci z zespołem Aspergera, żeby im było łatwiej funkcjonować w społeczeństwie?

Usprawnieniem dzieci z zespołem Aspergera w zakresie kompetencji społecznych można rozpocząć od:

• treningu komunikacji społecznej pośredniej (Internet, telefon, itp.) albo bezpośredniej,
• terapii kontaktu – jej sedno to przebywanie w towarzystwie rówieśników i obserwowanie prawidłowych (typowych) wzorców zachowań,
• uczenia zachowań adekwatnych do konkretnych sytuacji społecznych (np. spotkań i uroczystości rodzinnych, zajęć, które są prowadzone w szkole itd.),
• rozwijania umiejętności  w obszarze rozumienia samego siebie, innych ludzi oraz skorelowanych z nimi norm, i sytuacji społecznych, oczekiwań  kulturowych i interpersonalnych,
• rewalidacji w obszarze empatii, inteligencji emocjonalnej, emocjonalnego dopasowywania się do potrzeb i oczekiwań innych osób.

W zakresie oddziaływań terapeutycznych musi się również znaleźć zabawa symboliczna i tematyczna. Każda z nich jest w sposób ścisły powiązana ze sprawnościami językowymi oraz z kompetencją w postaci naśladowania. Dzieci z zespołem Aspergera zazwyczaj mają trudności z tym, żeby bawić się w grupie. Niełatwo przychodzi im także wcielanie się w różne (zazwyczaj te narzucane im) role. Warto pamiętać także i o tym, że problematyczne bywają dla nich również zasady gier zespołowych. Z tego względu bardzo ważne jest to, żeby uczyć dzieci powoli, ale i konsekwentnie różnych form zabawy. Najlepiej zacząć od tego, co dane dziecko najbardziej lubi. Może to być np. wychodzenie na plac zabaw do ogrodu. Najpierw można tam przychodzić z nim bez innych dzieci. Dopiero gdy się z nim oswoi, można zacząć tam wprowadzać inne dzieci (np. kuzynów, kolegów z przedszkola albo ze szkoły).

Kluczową pomocą okazywaną dziecku z zespołem Aspergera powinno być konsekwentne zachęcanie dziecka do bycia z grupą. Dobrym pomysłem na ośmielenie go może być stworzenie mu domowej siłowni albo kącika zabaw, bo w oswojonej przestrzeni łatwiej mu będzie przełamać wszystko to, co bywa dla niego problematyczne (w obszarze nawiązywania i podtrzymywania relacji społecznych z innymi dziećmi).

Prosta i bardzo dobrze wszystkim znana zabawa w naśladowanie w efektywny sposób uczy uważności. Żeby dziecku ją uatrakcyjnić, można np. zrobić razem tematyczne maski albo popracować nad strojami i rekwizytami.

Równie istotne jest to, żeby uczyć swoje dziecko, co i kiedy mówić. Optymalne rozwiązanie to bazowanie na konkretnych, wziętych z życia, przykładach.

Modelowanie dwustronnych interakcji to kolejna z kompetencji, nad którą należałoby popracować. Zabawa w pokazywanie i odgadywanie bardzo dobrze może się w tym wypadku sprawdzić.

Wspólna zabawa to jeden z najważniejszych aspektów wychowawczych. Dzieci z zespołem Aspergera zazwyczaj bawią się w jeden i ten sam ściśle określony, a przy tym i schematyczny sposób. Trzeba więc zatroszczyć się o to, żeby stopniowo (na miarę swych możliwości) zaczęły przełamywać tę wypracowaną samotnie rutynę. Na przykład, jeśli dziecko lubi się bawić klockami, należy zapewnić mu odpowiednio duży zestaw i towarzystwo, żeby z czasem nauczyło się np. budować wieże i inne konstrukcje razem z innymi dziećmi. Oczywiście integracja i współdziałanie przyjdzie z czasem – najważniejsze jest więc to, żeby się pierwszymi niepowodzeniami nie zrażać i żeby być w założonym działaniu konsekwentnym.