O rytmie i ruchu, które wspomagają rozwój dziecka z różnymi deficytami

Jeśli wziąć pod uwagę różne formy aktywności dzieci (bez względu na ich możliwości rozwojowe), to łączy je jedno – wszystkie wykorzystują ruch. Oczywiście najczęściej ten w formie zabawy. Właśnie dlatego jest on tak ważny. Kolejna ważna tendencja, czy też jego składowa, to rytm, a zwłaszcza rytmiczność i powtarzalność, ale o tym za chwilę. Zacznijmy od wyjaśnienia przeznaczenia oraz funkcjonalności samego ruchu.

Ruch a rozwój dziecka – czyli o tym, jak to się ze sobą łączy i w jaki sposób „działa”

Warto zacząć od tego, że dla wielu dzieci ruch pod postacią zabawy to jeden ze środków komunikacyjnych, które (często nieświadomie) wykorzystują do  porozumiewania się (np. z rówieśnikami albo opiekunami). Szczególnie jaskrawo tego rodzaju zastosowanie ruchu uwidacznia się w przypadku dzieci  autystycznych. Można wręcz powiedzieć, że jest to środek do porozumiewania się, który wykorzystują one podczas prób osiągania porozumienia z otoczeniem.

Ruch, a już zwłaszcza ten spontaniczny, to także forma pozawerbalnej komunikacji, która wspiera:

• polisensoryczne poznanie,
• koncentrację.

Nawet najprostsze ćwiczenia manipulacyjne mogą wspomóc, i to w sposób znaczący, sprawność dziecięcej ręki, dłoni, nogi oraz całego organizmu. Do tego dochodzi jeszcze wspomaganie rozwoju:

• poznawczego,
• społecznego,
• fizycznego,
• emocjonalnego.

Ruch i rytmiczność  – co jeszcze warto na ten temat wiedzieć?

Nawet najprostsze zabawy i spontaniczne ruchy mogą wspomóc rozwój dzieci z różnymi mikrodeficytami rozwojowymi oraz te niepełnosprawne.

Rytm, który towarzyszy poszczególnym ćwiczeniom nie tylko ułatwia ich efektywne wykonywanie, ale także harmonizuje wszystkie ważne aspekty danego aktu ruchowego – tym samym wpływa w sposób korzystny na ogólną koordynację ruchową, a to z kolei oddziałuje w sposób pozytywny na integrację całego układu sensorycznego.

Warto także pamiętać, że to właśnie ruch odpowiada za wydzielanie dopaminy, która wywołuje uczucie przyjemności oraz zadowolenia.

Oprócz tego ruch wspiera rozwój pamięci długotrwałej. Odbywa się to w zakresie jej trzech głównych struktur:

• pamięci proceduralnej,
• pamięci epizodycznej,
• pamięci semantycznej.

Działa to w ten sposób, że rytmiczny ruch, który dzieci wykonują (np. podczas zabawy na domowym placu zabaw albo na ściance wspinaczkowej) według określonego schematu (wcześniej zaproponowanej im sekwencji oraz kolejności działań) uruchamia u nich pamięć proceduralną. Jeśli taki ruch zostanie połączony np. z muzyką i dodatkową fabułą zajęć, to wówczas te dzieci zaczną oprócz tego jeszcze na swój sposób  przeżywać te wykonywane przez nie kolejno czynności i to w pewien sposób uaktywni ich pamięć epizodyczną. Z kolei wiedza, jaka wynika z już odbytej przez nie ukierunkowanej zabawy, uruchamia ich pamięć semantyczną – i właśnie w ten sposób odpowiednio zaplanowany oraz zrealizowany ruch może pobudzić i uruchomić struktury pamięci długotrwałej.

Najważniejsze, żeby zabawa była ciekawa i by wzbudzała dziecięce zainteresowanie. Tutaj każdy detal się liczy: kolory, kształty i faktura poszczególnych materiałów są tak samo ważne. Warto także zadbać o to, aby dzieci bawiły się w szerszym gronie – wówczas zbyt szybko się nie znudzą daną zabawą, a oprócz tego będą miały okazję do poszerzania repertuaru ich dotychczasowych kompetencji socjalizacyjnych.