Jak postępować z dzieckiem nadpobudliwym psychoruchowo?

Zespół nadpobudliwości psychoruchowej z deficytem uwagi (czyli ADHD) to zaburzenie, które dotyka znaczny odsetek dzieci, częściej występuje u chłopców. Jego przyczyn nie udało się na razie tak do końca wyjaśnić. Do głównych objawów tego zespołu zaliczana jest:

• impulsywność,
• nadruchliwość,
• zaburzenia koncentracji uwagi.

Trwałe wzorce zachowań, które występują przy ADHD

Zakłócenia uwagi, a wśród nich m.in.:

• problemy z długą koncentracją na danego rodzaju czynności mimo korzystnych warunków zewnętrznych,
• trudności przy skupianiu się na określonym zadaniu,
• męczliwość,
• szybkie zapominanie o tym, co było do zrobienia,
• nieuważny sposób słuchania,
• słaba spostrzegawczość,
• problemy z zastosowaniem się do instrukcji,
• sprawianie wrażenia, że „buja w obłokach”,
• problemy z zapamiętaniem tego, co np. w danym dniu przerabianona lekcjach.

Impulsywność:

• dziecko postępuje w sposób, który jest zgodny z tym, co mu w danym momencie wpadło do głowy,
• to, w jaki sposób zachowuje się dziecko, jest podporządkowane impulsowi, który pojawił się w danym momencie,
• zaburzeniu podlega jego refleksyjność z zakresu aktywności oraz następstw zachowań, co odciska piętno na jego:

1.  sposobie planowania,
2. uporządkowaniu,
3. organizacji,
4. kontroli,

• zaburzenia, które obejmują procesy poznawcze,
• problemy z samokontrolą,
• wypowiedzi pisemne oraz ustne są niespójne i chaotyczne,
• trudności z przerwaniem czynności, która była w danej chwili wykonywana,
• nieumyślne niszczenie rzeczy oraz wyrządzanie różnego rodzaju szkód,
• to niewolnicy słów takich jak „zaraz”, „za chwilę”,
• sprawiają wrażenie agresywnych, bo od razu zaspokajają własne potrzeby,
• bardzo łatwo i szybko przystają na cudze pomysły.

Nadaktywność motoryczna:

• dziecko ciągle jest w ruchu i sprawia wrażenie niespokojnego,
• wzmożona aktywność motoryczna, której brak celowego działania,
• mogą zacząć się pojawiać tiki albo ruchy przymusowe,
• gdy nie może np. biegać, wtedy rekompensuje to sobie drobnymi ruchami manipulacyjnymi, które wykonuje wokół swojego ciała albo najbliższego otoczenia.

Jak powinna wyglądać praca z dziećmi nadpobudliwymi?

Odpowiednie postępowanie z dziećmi nadpobudliwymi może doprowadzić między innymi do zmniejszenia zbędnych odruchów, nieukierunkowanych wyładowań ruchowych, czy też np. mimowolnych reakcji. Do tego dochodzi jeszcze wyrugowanie nietrwałości zainteresowań, a poza nią także i mimowolnej uwagi.

Podczas ćwiczeń i zabawy z takim dzieckiem, zawsze należy przechodzić od zadań (aktywności) łatwych i krótkotrwałych do tych coraz bardziej złożonych oraz trudnych – wymagających więcej zaangażowania oraz wolnego czasu. Żeby mu pomóc osiągnąć sukces i przezwyciężyć blokujące je ograniczenia, trzeba zadbać o to, żeby:

• tematyka proponowanych mu ćwiczeń i zabaw była różnorodna i atrakcyjna (także i z jego perspektywy),
• ciągle dostarczać mu nowych bodźców – nie powtarzać tych samych zestawów zabaw oraz ćwiczeń,
• pozwalać mu decydować o kolejności, w jakiej będą realizowane/wykonywane zlecone mu zadania,
• udzielać mu dyskretnego wsparcia, ale tylko wtedy, gdy naprawdę będzie mu ono potrzebne.

Ćwiczenia i zabawy, które zmniejszają napięcie mięśniowe i zwiększają koncentrację uwagi

• „Mechaniczne zabawki”

Trzeba powiedzieć dziecku, że przez moment będzie nakręcaną zabawką. Na Nasze hasło musi więc zacząć naśladować jej ruchy. Nasz rola będzie się tu sprawdzała do odgadnięcia, w jaką zabawkę się wówczas wcieliło. Później można odwrócić role.

• „Wesołe kuleczki”

Dziecko trzeba dać papier lub aluminiową folię i miseczkę. Najpierw trzeba zgnieść (czyli zrobić) kuleczki i wrzucić je miseczki. Zabawa sprowadza się do jednorazowego wydmuchiwania wszystkich kulek, jakie są w misce.

• „Pantomima”

W tym wypadku będą potrzebni dodatkowi pomocnicy – np. koledzy z podwórka i rodzeństwo. Najpierw trzeba się podzielić na dwie grupy –widzów oraz aktorów. Aktorzy, razem z Naszym dzieckiem, powinni zaimprowizować poprzez ruch jakąś bajkę. Widzowie powinni odgadnąć jej tytuł.

• „Układanie wzorów z patyczków”

Najpierw dziecko powinno odwzorować to, co widzi, a później, gdy mu zakryjemy ten wzór,powinno po raz kolejny ułożyć te patyczki (w taki sam sposób), ale tym razem z pamięci.

• „Przypływ – odpływ”

Najpierw trzeba poprosić swoje dziecko, żeby stanęło na środku pokoju. Później na Naszą komendę „przypływ”, dziecko musi wykonać krok do przodu, z kolei na „odpływ” – krok do tyłu. Stopniowo tempo tej zabawy powinno być zwiększane.

• „Drwale w lesie”

Będziemy piłować drzewo – najpierw musimy usiąść naprzeciwko dziecka (żeby było nam wygodniej, możemy to zrobić na materacu gimnastycznym) i złapać się za ręce. Trzymając się za nie, powinniśmy się zacząć kołysać na przemian – raz do tyłu, a zaraz potem do przodu. Później ciągniemy to już ścięte drzewo – mama może być drwalem, a dziecko drzewem, które będzie leżało ścięte. Po delikatnym przeciągnięciu go po materacu trzeba odpocząć – najlepiej wówczas usiąść obok siebie, złapać się za ramiona i  zacząć kołysać w rytm ulubionej melodii. Później trzeba spróbować (razem) wstać – siedząc naprzeciwko siebie i trzymając się za ręce, trzeba równocześnie wstać, później usiąść (i tak na przemian – kilka razy).

• „Raz, dwa, trzy Baba Jaga patrzy”

Na tę komendę biegnące w Naszym kierunku dziecko powinno zastygnąć w bezruchu. Żeby ją uatrakcyjnić, warto ją zorganizować w miejscu z dodatkowymi przeszkodami – np. na placu zabaw w ogrodzie.